Strefa specjalisty

Rozpoznawanie spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych

Wytyczne opracowane przez interdyscyplinarny zespół polskich ekspertów.

Od kilku dekad świat nauki dostarcza wiedzy na temat teratogennego działania alkoholu na dziecko w życiu płodowym. Zjawisko przenikania cząsteczek alkoholu przez łożysko do krwiobiegu dziecka i związane z tym konsekwencje zaobserwowali i opisali badacze europejscy i amerykańscy jeszcze w ubiegłym wieku. Dowiedziono, że prenatalna ekspozycja na alkohol (PAE) może się przyczynić do uszkodzeń mózgu i opóźnień rozwojowych płodu/dziecka, określanych mianem spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych (FASD). 

Rozpowszechnienie FASD w populacji ogólnej dzieci i młodzieży na świecie oszacowano na 7,7 przypadków na 1000 (95% CI: 4,9–11,7), z największym wskaźnikiem w regionie europejskim (19,8/1000 [98% CI: 14,1–28,0]). W Polsce częstość FASD wynosi ≥20 przypadków na 1000.

Powyższe dane dotyczące rozpowszechnienia FASD na świecie i w Polsce wskazują na nieustającą potrzebę prowadzenia działań edukacyjnych i profilaktycznych nie tylko w grupie specjalistów i kobiet w wieku rozrodczym, ale także w całym społeczeństwie. Działania profilaktyczne mające na celu szerzenie wiedzy o teratogennym wpływie alkoholu są niezbędne, co potwierdzają wyniki badań – świadomość bycia w ciąży skłania do całkowitego zaprzestania picia alkoholu bądź redukcji jego spożycia.

Ponadto adekwatna diagnoza stanowi podstawę do zapewnienia odpowiedniej, specjalistycznej opieki oraz uświadomienia przyczyn powstałych deficytów rozwojowych. Szczególne znaczenie przypisuje się wczesnej diagnozie FASD (<6. rż.), która pozwala zapobiec zaburzeniom wtórnym, takim jak: opóźnienie rozwoju psychomotorycznego, trudności w nawiązywaniu relacji z dorosłymi i dziećmi, trudności edukacyjne, zaburzenia zachowania i konflikt z prawem, nadużywanie substancji psychoaktywnych, zaburzenia psychiczne oraz podatność na wykorzystanie i manipulację ze strony otoczenia. Specjaliści w zakresie FASD posługują się różnymi systemami diagnostycznymi, natomiast do najczęściej stosowanych na świecie należą:

1. System diagnostyczny Institute of Medicine (IOM)
2. Kod 4‑cyfrowy
3. Kryteria kanadyjskie

Z uwagi na kluczową rolę adekwatnych działań i narzędzi diagnostycznych w ustalaniu rozpoznania oraz dostosowania całego systemu diagnostyczno‑terapeutycznego do realiów, w których jest wykorzystywany, interdyscyplinarny zespół polskich ekspertów pod egidą Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) opublikował na łamach Wydania Specjalnego „Medycyny Praktycznej – Pediatrii” (1/2020) zalecenia dotyczące rozpoznawania FASD.